Monika Zgustová hyri në çmimin gelngel Crespo pa imagjinuar se mund të fitonte, por cila ishte befasia e saj kur u informua se kishte qenë fituese e konkursit për përkthimin e saj nga Çekishtja në Spanjisht të 'Aventurat e Ushtarit të Mirë Švejk'. Ajo vetë u befasua kur mësoi se kishte qenë fituese, pasi që sipas vetë shkrimtarit dhe përkthyesit "kishte shumë libra me përkthime shumë të mira, jashtëzakonisht të vlefshme, libra të gjatë, të vështirë, të gjuhëve klasike dhe poezisë".
Por juria vendosi që Monika të ishte fituese e Çmimit të XIII të Përkthimit Ángel Crespo për përkthimin e një prej letërsive më klasike të Çekisë. 'Aventurat e ushtarit të mirë Švejk' është një vepër satirike e papërfunduar, e shkruar nga i ndjeri Jaroslav Hašek dhe Monika shpjegon në një intervistë për Radio Pragën pse zgjodhi ta prezantonte këtë vepër.
“Për shkak se ishte një përkthim që sapo kisha bërë, mendoj se ishte mirë. Njerëzit kanë qenë shumë të interesuar, shumë kopje janë shitur dhe është një klasik çek, një klasik i letërsisë botërore. Dhe mendova se mund të konkurrojë mirë me librat e tjerë që u prezantuan atje ".
Ai garoi dhe fitoi, por jo më parë iu desh të bënte përpjekje të mëdha ndër vite. Pavarësisht se ishte Çeke dhe fliste rrjedhshëm spanjisht pothuajse në mënyrë të përsosur, Monika duhej të punonte shumë në këtë punë për të marrë rezultate të kënaqshme, siç shpjegon vetë.
“Libri doli një vit më parë dhe unë e përfundova përkthimin rreth një vit e gjysmë më parë. Por unë kam punuar për të për shumë vite, sepse është një përkthim që nuk mund të bëhet brenda një kohe të shkurtër. Sinqerisht ju duhet të punoni, të shikoni dhe të mendoni për të dhe të ktheheni në punë. Unë shpesh i përdorja miqtë e mi si dëgjues dhe u lexoja atyre një pjesë të romanit dhe nëse ata qeshnin ishte një shenjë e mirë, nëse nuk qeshnin unë do ta punoja më shumë ”.
Ky është përkthimi i parë i drejtpërdrejtë nga Çekishtja në Spanjisht i këtij romani dhe shkrimtarja ka qenë në gjendje të ndiejë në mishin e saj të gjitha vështirësitë që sjell një punë si ajo. Veçanërisht, në këtë vepër ai ka hasur shumë pengesa, duke qenë një roman me një regjistër themelor të institucioneve në kohën e Perandorisë Austro-Hungareze. Për më tepër, një ndërlikim tjetër me të cilin ai është dashur të merret ka qenë përzierja e gjuhëve, pasi personazhet flasin edhe Çekisht edhe Gjermanisht, vazhdon Zgustová.
“Përkthimi i kësaj vepre është shumë i vështirë, veçanërisht për shkak të situatës historike që nuk ekziston më sot. Hašek portretizoi Perandorinë Austro-Hungareze që nga fillimi i Luftës së Parë Botërore. Një mjedis me shumë gjuhë, Praga ku flitej çeke dhe gjermanisht, ku bashkëjetonin disa kultura. Dhe gjithashtu, faktet që nuk ekzistojnë sot të Perandorisë Austro-Hungareze: monedhat, pozicionet ushtarake ... e vërteta që më dha shumë betejë ”.
Kjo nuk është puna e saj e parë si përkthyese, në fakt, ajo ka një histori të gjatë në fushën e shkrimit dhe përkthimit. Një udhëtim që ai e ka arritur falë bredhjeve të tij ndër vite dhe përmes të cilit ka thithur të gjitha llojet e njohurive.
Monika Zgustová lindi në Pragë por emigroi në Shtetet e Bashkuara me prindërit e saj ku mori një doktoraturë në Letërsi Krahasuese nga Universiteti i Illinois. Pasi udhëtoi nga një vend në tjetrin, në vitet 80 ai përfundoi duke u vendosur në Barcelonë, konkretisht në Sitges, një qytet i vogël që i pëlqente që nga fillimi dhe ku bëri shtëpinë e tij. Përveç Spanjishtes, Zgustová mësoi edhe gjuhën tjetër zyrtare të Katalonjës, Katalanishten, duke u bërë kështu një nga figurat kryesore në futjen e letërsisë Çeke në Spanjë.
Më shumë se 50 vepra janë përkthyer në Spanjisht dhe Katalanisht nga autorë të tillë si Bohumil Hrabal, Jaroslav Hašek, Karel Čapek ose Václav Havel, ndër të tjera. Dhe sot, Monika është shumë krenare për pozicionin e letërsisë Çeke në të gjithë botën, pasi siguron që po bëhet një punë e rëndësishme për ta bërë atë të njohur.
“Unë vetë kam bërë shumë përkthime nga Çekishtja në Spanjisht dhe Katalonje. Kam përkthyer gati 50 libra. Përveç meje, ka edhe përkthyes të tjerë si Fernando Valenzuela dhe tani të rinjtë janë shfaqur. Unë mendoj se situata është shumë e mirë, letërsia çeke është e njohur, njerëzit e ndjekin atë. Njerëzit e dinë atë, të paktën këtu në Barcelonë do të thoja që njerëzit e dinë letërsinë çeke pothuajse si italishtja ”.
Por Zgustová jo vetëm që ka bërë përkthime, por edhe ka krijuar veprat e tij. Mënyra e saj e punës konsiston në shkrimin e romaneve në Çekisht dhe pastaj përkthimin e tyre vetë. Kështu ai tashmë ka botuar gjashtë vepra që kanë qenë vërtet të suksesshme. Vepra e tij e fundit, 'Përrallat e hënës së munguar' (2010), vendosur në Pragë, u dha Çmimi Mercè Rodoreda për histori të shkurtra dhe rrëfime në gjuhën katalanase. Një tjetër nga veprat e tij të jashtëzakonshme është 'Gruaja e Heshtur' (2005), një roman i frymëzuar nga jeta e gjyshes së tij gjatë kohës së nazizmit dhe nënshtrimit pasues të Komunizmit. Ajo është gjithashtu autore e romaneve 'Kopshti i Dimrit' (2009), 'Mente e freskët me limon' (2002) dhe 'Gruaja me qindra buzëqeshje' (2001). Prandaj nuk është për t'u habitur që shkrimtarja ka fituar çmime të shumta kombëtare dhe të huaja për punën e saj.
Por gjithçka që shkëlqen nuk është ari, pasi përkthimi i veprës së vet në një gjuhë tjetër që zotërohet gjithashtu nuk është një detyrë e lehtë, edhe nëse duket kështu në shikim të parë. Monika diskuton pro dhe kundrat e kësaj detyre.
“Vetë-përkthimi është i vështirë sepse kur bën një përkthim fillon nga e para, bën vetëm përkthimin e asaj vepre, por nuk e ke shkruar, është shkruar nga dikush tjetër. Nga ana tjetër, kur përktheni veten, tashmë keni punuar shumë për romanin dhe duhet t'i riktheheni përkthimit të tij. Kjo është pjesa e keqe. Pjesa e mirë është që ju vetë mund të kontrolloni kthesat, fjalorin, regjistrin, sensin e humorit. Dhe gjithashtu, që librat të dalin në tre gjuhë në të njëjtën kohë ”.
Çekisht, Spanjisht dhe Katalanisht, një bashkim gjuhësh që po sjell sukses të madh në jetën profesionale të Monika Zgustová. Do të duhet të presim për punën e tij të ardhshme për të ditur se me çfarë do të befasojë përsëri.